Όταν το Κογκρέσο περνούσε το περίφημο νομοσχέδιο East Med Act, ανώτερο στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ παραδεχόταν ιδιωτικά ότι δεν έβλεπε με καλό μάτι την πρωτοβουλία. Όχι λόγω των διατάξεων του νομοσχεδίου καθαυτού, αλλά επειδή η αμερικανική διπλωματία, ως πάγια αρχή, δεν επιθυμεί να της περιορίζουν το περιθώριο κινήσεών μέσω νομοθετικών παρεμβάσεων. Όπως είχε πει τότε, «δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πότε αυτοί οι περιορισμοί θα έρθουν να μας κυνηγήσουν».
Σχεδόν έξι χρόνια αργότερα, καθώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν περνούσε το κατώφλι του Λευκού Οίκου, δύο άλλοι περιορισμοί που έχει επιβάλει το Κογκρέσο στο ζήτημα των F-35 εξακολουθούν να «κυνηγούν» τον Λευκό Οίκο, καθώς συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να κρατούν τα χέρια του Αμερικανού προέδρου δεμένα.
Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η επίσκεψη έβγαλε τον Ερντογάν από την «κατάψυξη» της εποχής Μπάιντεν. Ωστόσο, παρά την προσωπική χημεία, τις φιλοφρονήσεις και το θετικό κλίμα, εκφράζουν αμφιβολίες για το κατά πόσο σημειώθηκε ουσιαστική πρόοδος ως προς την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35.
Οι Δύο Ασφαλιστικές Δικλίδες για τα F-35
Ο Αμερικανός πρόεδρος, αν και κατά γενική παραδοχή διαθέτει την πολιτική βούληση να επιλύσει το ζήτημα των F-35, διαπίστωσε γρήγορα ότι το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο και τα εμπόδια μεγαλύτερα απ’ όσο είχε αρχικά εκτιμήσει.
Ήδη από την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις αρχές της δεύτερης θητείας του, ζήτησε από τη νομική υπηρεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να εκπονήσει μια εσωτερική έκθεση για τα πιθανά σενάρια που θα επέτρεπαν τη διατήρηση των S-400 στην Τουρκία, χωρίς ωστόσο να παραβιάζονται οι επιταγές της αμερικανικής νομοθεσίας.
Εκεί συνάντησε τα αδιέξοδα που δημιουργούν δύο βασικές ασφαλιστικές δικλείδες: ο Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων (CAATSA) και η σχετική τροπολογία στον Αμυντικό Προϋπολογισμό (NDAA) του 2020.
Οι κυρώσεις CAATSA έχουν στόχο να τιμωρήσουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία για την προμήθεια των S-400 από τη Ρωσία. Η τροπολογία του NDAA, από την άλλη, θωρακίζει ειδικά το πρόγραμμα των F-35, απαγορεύοντας την πώλησή τους έως ότου η Άγκυρα παύσει να κατέχει το ρωσικό σύστημα.
Τα Παραθυράκια και οι Ελιγμοί
Το πλαίσιο της τροπολογίας του NDAA είναι απόλυτο και, στην παρούσα μορφή, δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια ελιγμών στον Λευκό Οίκο, ο οποίος γνωρίζει ότι θα πρέπει να συνεργαστεί με το Κογκρέσο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η πραγματικότητα αυτή φαίνεται ότι εξηγήθηκε διεξοδικά στην τουρκική αντιπροσωπεία. Ο Ντόναλντ Τραμπ αντιπρότεινε την άρση των κυρώσεων CAATSA, καθώς πρόκειται για μια απόφαση που βρίσκεται στα δικά του χέρια και συνεπώς μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα.
Η άρση των συγκεκριμένων κυρώσεων δεν θα οδηγούσε από μόνη της στην απόκτηση των F-35. Θα έδινε, όμως, σημαντική ανάσα στην τουρκική αμυντική βιομηχανία, η οποία σήμερα στερείται πρόσβασης σε ανταλλακτικά αξίας 20 δισ. δολαρίων, αλλά και στους κινητήρες που, όπως αποκάλυψε ο Χακάν Φιντάν, είναι αναγκαίοι για την παραγωγή των μαχητικών Kaan.
Ακόμη κι εκεί, ωστόσο, η πρόταση του Τραμπ συνοδεύτηκε από αστερίσκους, καθώς φέρεται να έθεσε ως όρο την παύση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου.
Από εκεί και πέρα, είναι ενδιαφέρον ότι, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ενδείξεις πως ο Λευκός Οίκος προσπαθεί να πείσει το Κογκρέσο να αλλάξει την τροπολογία του NDAA. Η τελευταία σχετική απόπειρα εντοπίζεται το καλοκαίρι του 2024, με εμπλοκή της γερουσιαστή Τζιν Σαχίν, πριν ακόμα ο Τραμπ επιστρέψει στην εξουσία.
Η προθεσμία για την ψήφιση του νέου NDAA λήγει κοντά στα Χριστούγεννα, κάτι που σημαίνει ότι ο Λευκός Οίκος δεν διαθέτει άπειρο χρόνο. Αν δεν υπάρξει αλλαγή, η Τουρκία θα χρειαστεί να περιμένει τουλάχιστον έναν χρόνο, έως την επόμενη νομοθετική διαδικασία, ή να βρει λύση στο μεσοδιάστημα για το πρόβλημα των S-400.
Ακόμα και στο «ιδανικό» σενάριο, όπου μέχρι το τέλος του χρόνου εξαφανίζονται τόσο οι κυρώσεις CAATSA όσο και η τροπολογία του NDAA, η άμεση επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35 θα ήταν περίπλοκη. Ο λόγος είναι ότι η νομοθεσία CAATSA απαιτεί να παρέλθει ένας χρόνος από την άρση των κυρώσεων πριν από οποιαδήποτε πώληση.
Όπως, όμως, σχολιάζουν πηγές στην Ουάσιγκτον, «όταν υπάρχει η θέληση, βρίσκεται και ο τρόπος», αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να βρεθεί μια φόρμουλα ώστε τα μαχητικά να πωληθούν σε διαφορετική κρατική οντότητα από την τουρκική αμυντική βιομηχανία, προκειμένου να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος.
Εκτός Κάδρου η Ελλάδα
Μέσα σε αυτό το μεγάλο παζάρι, ο Λευκός Οίκος δεν έχει δώσει την παραμικρή ένδειξη ότι λαμβάνει υπόψη τις ελληνικές ανησυχίες ως μέρος της εξίσωσης των F-35. Πρόκειται για σαφές πισωγύρισμα, δεδομένου ότι επί κυβέρνησης Μπάιντεν είχαν δοθεί προφορικές διαβεβαιώσεις περί διατήρησης ενός ποιοτικού πλεονεκτήματος της Ελλάδας. Οι υποσχέσεις αυτές, όμως, ουδέποτε κατοχυρώθηκαν νομικά ή εμπεδώθηκαν πολιτικά ως επίσημη θέση των ΗΠΑ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Ισραήλ.
Από την άλλη, η μεθοδική δουλειά της Ελλάδας στο Κογκρέσο αποδίδει καρπούς, καθώς η πλειοψηφία των νομοθετών συνυπολογίζει τόσο τις παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας όσο και την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά της Τουρκίας στο ζήτημα των F-35.
Για παράδειγμα, ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας, Τζιμ Ρις, είχε τονίσει ξεκάθαρα ότι οι προβληματισμοί του εκτείνονται πέρα από το ζήτημα των S-400. Παρόμοιο πνεύμα αποτυπώθηκε και στις απαντήσεις της Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, προετοιμάζεται εντατικά, επιδιώκοντας να καλύψει τον χαμένο χρόνο και να παρουσιάσει άμεσα χειροπιαστές πρωτοβουλίες που θα αναζωογονήσουν το σχήμα 3+1 και θα ενισχύσουν την ευρύτερη θετική ατζέντα στις σχέσεις ΗΠΑ–Ελλάδας.
Ο Πέτρος Κασφίκης είναι διαπιστευμένος ανταποκριτής στον Λευκό Οίκο και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τον τηλεοπτικό σταθμό MEGA και την εφημερίδα Το Βήμα. Για τις τελευταίες εξελίξεις από την Ουάσιγκτον μπορείτε να κάνετε εγγραφή στο κανάλι του στο YouTube: youtube.com/c/PKas?sub_confirmation=1
