ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ – Greek News USA [Φωτογραφίες: ΥΠΠΟ]
Τη χάλκινη κεφαλή του γρύπα από την Αρχαία Ολυμπία που μέχρι χθες κατείχε περίοπτη θέση στην πτέρυγα της Συλλογής των Ελληνικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων [Greek & Roman Galleries] παρέλαβε από τον διευθυντή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, Max Hollein, η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, Λίνα Μενδώνη, στη διάρκεια ειδικής τελετής που διοργανώθηκε στο ΜΕΤ το απόγευμα της Δευτέρας 24 Φεβρουαρίου.
Πρόκειται για ένα εξαίρετο δείγμα της αρχαίας ελληνικής μεταλλουργίας που χρονολογείται στα 650-625 π.Χ. και επιστρέφει στην Ελλάδα κατόπιν μακράς και συστηματικής συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και του Μουσείου.
Οπως ανέφερε στο χαιρετισμό της η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ο επαναπατρισμός αυτός δεν είναι το αποτέλεσμα αιτήματος διεκδίκησης από τις ελληνικές αρχές, αλλά αντίθετα, ήταν το Μουσείο που το 2018 ανέλαβε την πρωτοβουλία να διερευνήσει την προέλευση της κεφαλής γρύπα, η οποία ήταν μέρος της Συλλογής Ελληνικών και Ρωμαϊκών αρχαιοτήτων από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, μετά από ιδιωτική δωρεά.
«Η πράξη αυτή αποτελεί απόδειξη της δέσμευσης του Μουσείου για επιστημονική ακεραιότητα, επαγγελματική ηθική και σεβασμό στην πολιτιστική κληρονομιά. Αντανακλά, επίσης, μια ευρύτερη αλλαγή στις πρακτικές των μουσείων παγκοσμίως -που δίνει έμφαση στη δέουσα επιμέλεια- στην αξιολόγηση όχι μόνο της νομιμότητας αλλά και της ηθικής βάσης συγκρότησης των Συλλογών τους», τόνισε η κα Μενδώνη, σημειώνοντας ότι αυτή η προσέγγιση, η οποία κερδίζει δυναμική σε κορυφαίους πολιτιστικούς θεσμούς, αναγνωρίζει τη σημασία των ειλικρινών και εποικοδομητικών συνεργασιών μεταξύ των Μουσείων και των Οργανισμών που διαχειρίζονται την πολιτιστική κληρονομιά.
«Η Ελλάδα», πρόσθεσε, «είναι μεταξύ των χωρών, των οποίων οι πολιτιστικοί θησαυροί έχουν υποστεί κλοπή και παράνομη διακίνηση. Πιστεύω ακράδαντα ότι όλες οι αρχαιότητες που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από οποιαδήποτε χώρα πρέπει να επιστρέψουν στον γενέθλιο τόπο τους και στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, ως ουσιαστικό μέρος της συλλογικής τους ταυτότητας».
Από την πλευρά του ο Διευθυντής του ΜΕΤ Max Hollein χαρακτήρισε τον επαναπατρισμό ως «μια πάρα πολύ ιδιαίτερη στιγμή για τη συνεργασία του ΜΕΤ και του Υπουργείου Πολιτισμού», η οποία, όπως είπε, «βασίζεται στην κοινή πεποίθηση για διεθνή συνεργασία στην προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς».
«Είναι ένας πάρα πολύ σημαντικός επαναπατρισμός», σημείωσε ο κ. Hollein, «ενός από τα πιο εμβληματικά εκθέματα της Συλλογής Ελληνικών και Ρωμαϊκών αρχαιοτήτων. Είναι η χάλκινη κεφαλή γρύπα, που διερευνήσαμε, εξετάσαμε και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν έφυγε νόμιμα από τη χώρα προέλευσής του, την Ελλάδα».
Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, η έρευνα από την αρμόδια Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του Υπουργείου Πολιτισμού στο Αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η κεφαλή του γρύπα στο ΜΕΤ ταυτίζεται με εκείνη που είχε βρεθεί στην Αρχαία Ολυμπία, τον Δεκέμβριο 1914, από τον επιμελητή του Μουσείου Θεμιστοκλή Καραχάλιο. Είχε εντοπιστεί στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου, δίπλα στο αρχαίο Γυμνάσιο της Ολυμπίας, σε χώματα που είχαν παρασυρθεί από το ποτάμι και είχε παραδοθεί από τον επιμελητή στο Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, όπου έγινε ο καθαρισμός του.
Η πρώτη δημοσίευση της αρχαίας κεφαλής με φωτογραφική τεκμηρίωση έγινε το 1915, στο Αρχαιολογικό Δελτίο, την επίσημη έκδοση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Σύμφωνα με το αρχειακό υλικό που εντόπισε η αρμόδια Διεύθυνση, ο γρύπας κλάπηκε την δεκαετία του 1930 από το Μουσείο, όπου παρέμενε μέχρι τότε ακατάγραφος. Η πρώτη αναφορά στην απώλειά του γίνεται το 1937-1938, στην ετήσια έκθεση των Γερμανών ανασκαφέων της Ολυμπίας. Το 1940 η Αρχαιολογική Υπηρεσία διερεύνησε την υπόθεση της κλοπής, η οποία φαίνεται ότι έγινε το 1936 και προχώρησε στις ενδεδειγμένες ενέργειες κατά των προσώπων που είχαν την ευθύνη της φύλαξης των συλλογών την περίοδο αυτή.
Η αντίστοιχη έρευνα στα αρχεία του ΜΕΤ επιβεβαίωσε τον χρόνο κλοπής της κεφαλής, καθώς φαίνεται ότι αυτή πωλήθηκε το καλοκαίρι του 1936 από Έλληνα αρχαιοπώλη στον Αμερικανό αρχαιοπώλη J. Brummer, για να πωληθεί στη συνέχεια, το 1948, στον W. C. Baker, και να καταλήξει κατόπιν δωρεάς, το 1971, μαζί με τα υπόλοιπα αντικείμενα της Συλλογής Baker, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Στην τελετή παρέστησαν η Γενική Πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, Ιφιγένεια Καναρά, η πάρεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους Ευθυμία Γκαράνη, η γενική διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Αναστασία Γκαδόλου, ο πρόεδρος του ΔΣ του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών Γεώργιος Τσαπρούνης, η διευθύντρια Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΠΟ Βάσω Παπαγεωργίου και η τμηματάρχης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Έλενα Βλαχογιάννη.
