Η Συμφωνία Κοινωνικής Ασφάλειας Ελλάδας–ΗΠΑ αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αλλά λιγότερο κατανοητά εργαλεία για τους Έλληνες της Ομογένειας. Σε μια εποχή αυξημένης κινητικότητας, όπου χιλιάδες Έλληνες έχουν εργαστεί και στις δύο χώρες, η σωστή κατανόηση του πώς συνυπολογίζονται οι ασφαλιστικοί χρόνοι και πώς αποφεύγεται η διπλή καταβολή εισφορών μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε θεμελίωση ή απώλεια συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων.
Ο οικονομολόγος και σύμβουλος ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών θεμάτων Θεόδωρος Ξούλος παρουσιάζει, μέσα από χαρακτηριστικά παραδείγματα, τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται στην πράξη η Συμφωνία, φωτίζοντας περιπτώσεις που αφορούν χιλιάδες Έλληνες που ζουν και εργάζονται στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Πώς λειτουργεί η Συμφωνία Ελλάδας–ΗΠΑ
Η Συμφωνία Κοινωνικής Ασφάλειας Ελλάδας–ΗΠΑ δεν δημιουργεί έναν ενιαίο διακρατικό ασφαλιστικό φορέα. Λειτουργεί ως μηχανισμός συντονισμού ανάμεσα στα δύο συστήματα, με βασικούς στόχους την αποφυγή διπλής ασφάλισης και τον συνυπολογισμό των ασφαλιστικών περιόδων για τη θεμελίωση και τον υπολογισμό παροχών γήρατος, αναπηρίας και επιζώντων.
Στην πράξη, κάθε χώρα καταβάλλει τη σύνταξη που αντιστοιχεί στον χρόνο και στα εισοδήματα που πραγματοποιήθηκαν στο δικό της σύστημα, εφαρμόζοντας –όπου απαιτείται– κανόνες αναλογικότητας.
Όταν ο συνυπολογισμός χρόνου «ξεκλειδώνει» τη σύνταξη
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ασφαλισμένου που δεν πληροί αυτοτελώς τις προϋποθέσεις ούτε στην Ελλάδα ούτε στις ΗΠΑ. Μέσω της Συμφωνίας, οι ασφαλιστικοί χρόνοι των δύο χωρών μπορούν να συνδυαστούν ώστε να θεμελιωθεί δικαίωμα και στα δύο συστήματα, οδηγώντας τελικά στη χορήγηση δύο αναλογικών συντάξεων – μία από κάθε χώρα. Χωρίς την εφαρμογή της Συμφωνίας, ο ίδιος ασφαλισμένος δεν θα λάμβανε καμία παροχή.
Απόσπαση εργαζομένων και αποφυγή διπλών εισφορών
Ιδιαίτερη σημασία έχει η Συμφωνία για τους μισθωτούς που αποσπώνται προσωρινά στις ΗΠΑ από ελληνικές επιχειρήσεις. Με την έκδοση του απαραίτητου Certificate of Coverage, οι εργαζόμενοι παραμένουν ασφαλισμένοι στο ελληνικό σύστημα και απαλλάσσονται από την υποχρέωση καταβολής εισφορών στις Ηνωμένες Πολιτείες για το ίδιο διάστημα. Αν το πιστοποιητικό δεν εκδοθεί έγκαιρα, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος διπλής ασφαλιστικής επιβάρυνσης.
Αυτοαπασχολούμενοι και κριτήριο κατοικίας
Για τους αυτοαπασχολούμενους, καθοριστικό ρόλο παίζει η χώρα κατοικίας. Όσοι διαμένουν μόνιμα στις ΗΠΑ υπάγονται κατά κανόνα στο αμερικανικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ακόμη κι αν παρέχουν υπηρεσίες σε ελληνικές επιχειρήσεις. Ο χρόνος αυτός μπορεί, εφόσον χρειαστεί, να συνυπολογιστεί με προγενέστερο ελληνικό χρόνο για τη θεμελίωση δικαιώματος.
Όταν η Συμφωνία δεν ενεργοποιείται
Η Συμφωνία δεν εφαρμόζεται σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγμα, όταν ο ελληνικός χρόνος είναι κάτω από το όριο των 300 ημερών, ο e-ΕΦΚΑ δεν μπορεί να ενεργοποιήσει τον συνυπολογισμό με αμερικανικές περιόδους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο ασφαλισμένος μπορεί να λάβει αποκλειστικά αμερικανική σύνταξη, εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις στις ΗΠΑ.
Από μερική σε πλήρη σύνταξη
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις όπου ένας ασφαλισμένος αρχικά λαμβάνει αναλογική σύνταξη μέσω των κανόνων totalization, αλλά στη συνέχεια, με τη συμπλήρωση επιπλέον χρόνου εργασίας στις ΗΠΑ, αποκτά δικαίωμα πλήρους και αυτοτελούς αμερικανικής σύνταξης. Τότε, η αρχική totalization παροχή παύει να είναι αναγκαία και η σύνταξη επανυπολογίζεται αποκλειστικά με βάση το αμερικανικό σύστημα.
Τι δείχνουν τα παραδείγματα στην πράξη
Τα παραδείγματα αποτυπώνουν ξεκάθαρα ότι η Συμφωνία Ελλάδας–ΗΠΑ προστατεύει τη διαδρομή του ασφαλισμένου όταν μετακινείται μεταξύ των δύο χωρών. Ο χρόνος ασφάλισης δεν χάνεται, οι εισφορές δεν διπλασιάζονται και οι παροχές υπολογίζονται με τρόπο που αντικατοπτρίζει την πραγματική ασφαλιστική πορεία.
Για τους Έλληνες της Ομογένειας, η σωστή ενημέρωση και ο έγκαιρος συντονισμός με τους αρμόδιους φορείς αποτελούν κρίσιμα βήματα ώστε τα δικαιώματα που θεμελιώνονται με κόπο σε δύο χώρες να μην χαθούν λόγω άγνοιας ή γραφειοκρατικών παραλείψεων.
Θεόδωρος Ξούλος
Οικονομολόγος – Σύμβουλος Ασφαλιστικών, Εργατικών & Συνταξιοδοτικών Θεμάτων
τ: 2611812912
κ: 6984054010
δ: Κωνσταντίνου Κανάρη 25-27, Πάτρα – τ.κ. 26222
