ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ – του Πέτρου Κασφίκη/ Το ΒΗΜΑ
Με τη φράση «έπαιξε και έχασε» θα μπορούσε να συνοψιστεί η αποτίμηση που κάνει ο Ενρί Μπαρκί, αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Council of Foreign Relations στην Ουάσιγκτον, για τη συμφωνία που πέτυχε η Τουρκία για τα F-16. Ο κ. Μπαρκί είναι άριστος γνώστης της περιοχή μας, έχοντας υπηρετήσει στο Επιτελείο Πολιτικού Σχεδιασμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τη συλλογή πληροφοριών.
Μιλώντας στο Βήμα, αποδίδει μη ρεαλιστικά κίνητρα στις αποφάσεις του Ερντογάν και εκτιμά ότι η τελική συμφωνία προσφέρει στις ΗΠΑ ισχυρούς μοχλούς πίεσης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διασφάλιση της σταθερότητας στο Αιγαίο.
Έχουμε μια συμφωνία που ανοίγει τον δρόμο για την ένταξη της Σουηδίας και την πώληση μαχητικών F-35 στην Ελλάδα και F-16 στην Τουρκία. Πως αποτιμάτε συνολικά αυτή τη διευθέτηση;
Όλοι ήξεραν ότι οι Τούρκοι στο τέλος θα έλεγαν το ναι. Το μόνο που κατάφεραν να κάνουν ήταν να παίξουν ένα παιχνίδι από το οποίο βγήκαν χαμένοι, καθώς στο τέλος δεν πήραν τίποτα. Και είναι αυτοί που συνέδεσαν τα F-16 με την Σουηδία. Αυτό που προέκυψε ήταν ένα ζήτημα που δεν έπρεπε να υπάρχει, αφού η κυβέρνηση Μπάιντεν ήθελε από την αρχή να πουλήσει τα F-16.
Επειδή η Τουρκία δεν πρόκειται να πάρει τα F-35, πρέπει να πάρει τα F-16. Εννοώ ότι χρειαζόμαστε την Πολεμική Αεροπορία μιας νατοϊκής χώρας να βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση. Η τουρκική Πολεμική Αεροπορία έχει προβλήματα επειδή δεν είχε νέα μαχητικά και τα παλιά της δεν έχουν αναβαθμιστεί. Έτσι, η αμερικανική κυβέρνηση ήθελε πάντα να προχωρήσει, αλλά η Τουρκία έκανε μια περιττή σύνδεση, θέτοντας όρους στη Σουηδία και ζητώντας να πάρει πρώτα τα F-16 και μετά να επιτρέψει την ένταξη. Στο τέλος, όμως, ο Ερντογάν δεν πήρε τίποτα. Η Τουρκία έχασε τεράστιο κύρος και εξόργισε πολύ κόσμο τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ.
Εάν η Τουρκία δεν έπαιζε αυτό το παιχνίδι, πιστεύετε ότι το Κογκρέσο θα είχε την ευκαιρία να βάλει ευρύτερες απαιτήσεις στο τραπέζι; Μήπως η κυβέρνηση Μπάιντεν θα είχε προχωρήσει σε μια χωρίς δεσμεύσεις συμφωνία;
Το μόνο που έπρεπε να κάνει η Τουρκία είναι να μιλήσει μαζί τη Σουηδία. Οι Σουηδοί ήταν αρχικά πολύ ανοιχτοί. Αλλά οι Τούρκοι έθεσαν εξαιρετικά δύσκολες προϋποθέσεις. Το Κογκρέσο δεν αναμείχτηκε μέχρι που αυτή η διαδικασία άρχισε να γίνεται πολύ χρονοβόρα. Τώρα, αν η Τουρκία είχε πει ναι στη Σουηδία την πρώτη μέρα, ή ας πούμε 30 ημέρες μετά, σήμερα δεν θα μιλούσαμε γιατί το Κογκρέσο δεν θα είχε παρέμβει στη συμφωνία για τα F-16.
Για ποιο λόγο, λοιπόν, ο πρόεδρος Ερντογάν συνέχισε να αργοπορεί; Υπήρχε κάποια λογική πίσω από αυτή την απόφαση;
Νομίζει πάντα ότι μπορεί να κερδίσει κάτι και πιστεύει ότι γνωρίζει τις διαπραγματεύσεις καλύτερα από όλους. Νομίζει ότι δημιουργώντας κρίσεις, αυξάνει το ανάστημά του στη διεθνή σκηνή. Θέλει να τον βλέπουμε ως έναν από τους σημαντικότερους ηγέτες του κόσμου. Παρόλο που είναι τόσα χρόνια στην εξουσία, νομίζω ότι δεν καταλαβαίνει πώς λειτουργούν η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Και επειδή έχει συνηθίσει να κάνει ό,τι θέλει μέσα στη Τουρκία, πιστεύει ότι και ο υπόλοιπος κόσμος θα του συμπεριφερθεί αναλόγως. Νομίζω ότι στερείται ρεαλισμού, και μόνο έτσι μπορώ να τον ερμηνεύσω.
Αυτό φάνηκε στο ζήτημα των S-400. Οι ΗΠΑ του είπαν ότι θα τον διώξουν από το πρόγραμμα των F-35. Εκείνος, όμως, πίστευε ότι μπλοφάρουν. Φυσικά, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι ΗΠΑ έχουν ικανοποιήσει συχνά τους Τούρκους και ίσως να τους έχουν συνηθίσει σε αυτή τη συμπεριφορά. Αλλά οι S-400 ήταν ένα πολύ σημαντικό ζήτημα για το ΝΑΤΟ. Έτσι κατέληξε να χάσει τα F-35 αλλά και μεγάλα έσοδα που θα είχε από την συντήρηση. Ήταν ίσως μια από τις πιο καταστροφικές αποφάσεις που πήρε. Είδα ότι η Βικτόρια Νούλαντ είπε ότι εάν εγκαταλείψουν τους S-400, τότε θα μπορούσε να ανοίξει ο δρόμος για την επιστροφή στα F-35. Ωστόσο, δεν βλέπω πως μπορεί να υπάρξει λύση γιατί η Τουρκία δεν θα μπορέσει να ξεφορτωθεί τους S-400
Γιατί το πιστεύετε αυτό;
Το ερώτημα είναι εάν μπορεί να στείλει τους S-400 πίσω; Ο Πούτιν έχει πει όχι. Επίσης δεν μπορεί να τους στείλει σε άλλη χώρα γιατί είμαι βέβαιος ότι στη σύμβαση υπάρχουν ξεκάθαροι όροι.
Θυμάστε τι έγινε με την Κύπρο και τους S-300; Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ ανάγκασαν τους Κύπριους να τους εγκαταλείψουν και τους πήγαν στην Κρήτη. Έτσι, κάθε νατοϊκή αεροπορία αλλά και άλλες, όπως η ισραηλινή, έχουν κάνει πρακτική εκπαίδευση πάνω τους. Η Ρωσία το έχει δει αυτό και έχει λάβει μέτρα γιατί δεν θέλει οι S-400 να πέσουν στα χέρια του ΝΑΤΟ. Έτσι, είμαι σίγουρος ότι υπάρχει κάποια συμφωνία ή όρος που απαγορεύει τη μεταφορά γιατί σε διαφορετική περίπτωση οι Τούρκοι θα είχαν βρει μάλλον κάπου να τους στείλουν.
Φαίνεται ότι ο Άντονι Μπλίνκεν έστειλε επιστολή που εγγυάται ότι δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να χρησιμοποιήσει τα F-16 για τη παραβίαση της κυριαρχίας ενός συμμάχου. Σε ό,τι έχει να κάνει με το Αιγαίο, είναι απλώς λόγια ή εδώ μιλάμε για πραγματικές εγγυήσεις;
Δεν έχω δει το γράμμα, οπότε δεν γνωρίζω εάν όντως έχει σταλεί. Τα F-16 για τα οποία μιλάμε θα χρειαστούν μερικά χρόνια για να φτάσουν στην Τουρκία. Πιθανώς ταυτόχρονα η Ελλάδα θα πάρει τα F-35. Έτσι, η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται πλέον υπέρ της Ελλάδας. Άρα, δεν νομίζω ότι οι Τούρκοι θα κάνουν κάτι με τα F-16.
Είτε ο Μπλίνκεν έστειλε την επιστολή είτε όχι, νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να ανεχτούν την Τουρκία εάν ξεκινήσει να αναστατώνει ξανά το Αιγαίο. Και η Τουρκία δεν είναι σε θέση να παίξει με τα F-16 γιατί τα F-16 χρειάζονται ανταλλακτικά και συντήρηση. Όλα αυτά εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι, νομίζω ότι προς το παρόν ο Ερντογάν πήρε το μάθημά του.
Δημιουργεί η ιστορία των F-16 ένα προηγούμενο για έναν πιο αυστηρό έλεγχο στις μελλοντικές πωλήσεις όπλων στην Τουρκία; Θα δούμε τους νομοθέτες να είναι λιγότεροι διστακτικοί στο να απαιτήσουν αλλαγή πολιτικής σε μια σειρά θεμάτων που μπορεί να εκτείνονται από τη Συρία μέχρι το Ιράν και τη Ρωσία;
Θα έλεγα ναι και όχι συγχρόνως. Νομίζω ότι θα υπάρχουν πάντα βουλευτές ή γερουσιαστές που όταν υπάρχει κάποια συμφωνία εξοπλιστικών θα λένε στη κυβέρνηση “κοιτάξτε πρέπει να πείτε στην Τουρκία να μην κάνει κάτι στη Συρία ή να μην κάνει κάτι άλλο”. Αυτό θα εξαρτάται από το τι συμβαίνει σε εκείνη τη χρονική συγκυρία.
Αλλά ειλικρινά πότε θα γίνει η επόμενη μεγάλη πώληση όπλων στην Τουρκία; Δηλαδή, για 10 τανκς ή πυρομαχικά, κανείς δεν νοιάζεται και δεν πρόκειται να κάνει μεγάλη φασαρία. Δεν βλέπω τους Τούρκους να αγοράζουν πολλά στο άμεσο μέλλον, καθώς προσπαθούν πολύ έντονα να καλύψουν μεγάλο μέρος των στρατιωτικών τους αναγκών από την εγχώρια βιομηχανία. Έτσι, εκτιμώ ότι θα επικεντρωθούν κυρίως στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία. Και αυτό που θα αγοράζουν είναι ανταλλακτικά για εξοπλισμό που έχουν αποκτήσει στο παρελθόν, όπως για F-16, τανκς ή οτιδήποτε άλλο.
Αλλά ας πούμε ότι σε τρία ή πέντε χρόνια από τώρα υπάρχει ένα τέτοιο αίτημα και οι τουρκοαμερικανικές σχέσεις δεν βρίσκονται σε καλή φάση για παράδειγμα λόγω της Συρίας, τότε μπορούμε να δούμε νομοθέτες να βάζουν απαιτήσεις στο τραπέζι. Και αυτό που συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση προσπαθεί να μιλήσει πίσω από κλειστείς πόρτες, ελπίζοντας ότι θα πείσει τους Τούρκους να αλλάξουν συμπεριφορά και ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά.
* Ο Πέτρος Κασφίκης είναι διαπιστευμένος ανταποκριτής στον Λευκό Οίκο, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και στο Καπιτώλιο. Για τις τελευταίες ειδήσεις από την Ουάσιγκτον και τις ΗΠΑ μπορείτε να κάνετε εγγραφή στο κανάλι YouTube:
